Basoko animalixen eta piztixen izenak
aixeri (aixerixa, axeri(xa), azeri(xa)) [azeri]. iz. (TE). Zorro (Vulpes vulpes). Nun diranik be ez aixerixak gure aldietan. / Axerixia galdu zan gure mendixetan. / Oin, txitxak, nere lehengusuari abendu horrek jaten detsaz danak. Eta azerixak be bai. Horrek oillo txikixok? Adarrian egoten dittuk lo; eta bajatzen diranian bestia zain! "klaus-klaus-klaus". / Horraittiok andriaren begirakunan ez zan izan giro; axerixaren jarkeria zirudixan. (Zirik 27).
TEk eta basarrixetakuak amaierako -a kin darabixe: "aixerixa, aixerixia" (ETNO).
erbi-leku. iz. (TE). Lugar, terreno de liebres. Oiz eta Gollibar aldiak, antxiñako itzarixen erbi-lekuak.
erbi-hanka. iz. (TE). Pata de liebre. "Pata de liebre usada por los grabadores para barrer las limaduras de metal" (TE, 322).
Esaixozu Izuri, hurrengo erbi-hankak gorde deirazela neri.
erbi-leku. iz. (TE). Lugar, terreno de liebres. Oiz eta Gollibar aldiak, antxiñako itzarixen erbi-lekuak.
erbi-tanto. iz. (TE). Rastro o huella de liebre. Magunako baserrittar bat agertu da Giputzanera, erbitxalarixak batzen diran lekura, aitzen emoten erbi-tantuak ikusi dittuala bedar solo baten.
erbi-txakur. iz. (TE). Perro lebrel. Erbittan erabiltzen diran txakurrak, sarrittan Basset arrazakuak (ETNO).
Erbi-txákur horrek, berihala hartzen dau arrastua. / Inguruko erbi-txákurrik onena Ixu Gorrak jekan. / Bere erbi-txakur ta guzti be, [...] ez eban erbi aztarranik be atara. (Zirik 117).
Ik. eper-txakur, kirikixo-txakur, txinbo-txakur, ehiza-txakur, kaza-txakur, oillagor-txakur.
erbittalari (erbitxalari) [erbitalari]. iz. (TE). Lebrero,-a; aficionado,-a la caza de liebres. Erbittarako zaletasuna daukan kazarixari esaten jako (ETNO).
Baziran erbittalarixak, zidarrezko perdigoiakin hildako erbixak harro asko ekartzen zittuenak. / Kazarixak eta peskarixak mordua zeguazen. Ta erbittalarixak asko. Erbixa mordua zeguan hamen. Ta juaten ziran Oizera oiñazian erbittara, Eibartik. Talua eta esnia emoten etsen, juan lotara, ta gero atzera erbittara. Hamen hiru edo lau kuadrilla zeguazen erbittan. Zozola, ta Mertxete, ta... mordua zeguazen erbittalarixak!. Ik. epertalari, oillagortalari, paselari, zozotalari.
erbittan [erbitan]. adlag. (OEH). Cazando liebres. Erbittan ibilliarren, bere erbi-txakur ta guzti be, [...]. (Zirik 117).
erbittara juan / urten [erbitara]. esap. (TE). Salir a cazar liebres. Erromaldok, Ertzillek eta Ibarbekuak, egunsentixa baiño lehen urten dabe erbittara.
marraskillo franses [barraskilo frantses]. iz. (TE). Caracol poco carnoso. "Variedad de caracol que no se recogía en Eibar debido a su poca carne" (TE, 547).
Marraskillo fransesa ez zan batzen Eibarren.
marraskillo zuri [barraskilo zuri]. iz. (TE). Caracol pequeño; caracolillo. "Variedad menuda de caracol" (TE, 547).
Marraskillo zurixa batzen genduan txorikumiendako janari letz.
marraskillo-jan [barraskilo-jan]. iz. (TE). Caracolada. "Comida a base de caracoles. La caracolada tradicional solía ser el segundo lunes de noviembre, día llamado de las Animas" (TE, 547).
Arimen egunian marraskillo-jana dogu Giputzanian.
sator. iz. (TE). Topo (Talpa europaea). Satorra, lurpian bizitziarren, arkakuso hazi batzuk jaten dabe. / Halaxe ibiltzen zuan beti. Eta egun batetik bestera, etxaburuko zelaixa satorrak jota! Goittik behera sator-bidez jositta! Orduan hasi zuan orruaka: "sator higuingarrixok! Nik garbittuko zaittuet!". Baiña ezin, satorrak bera baiño gehixago zittuan. Izan be, satorra akabatzia ez dok hain erreza izaten. Ik. hariapeko.
sator-bide. iz. (TE). Galería de topo, topera. "Montones de tierra removida por el paso del topo" (TE, 652).
Sail guztia sator-bidez jositta zan, ixa laixen biharrik ez zala.
sator-zulo. iz. (ETNO). Madriguera de topo.
satorrak jo. esap. (ETNO). Socavar la tierra (labor de topo). Lurzorua zuloz bete.
Esr. Satorrak ez dau orpuan joko. (Harruan harroz beti tente-tente doian pertsoniagaittik esaten da).
