gaztaiña.
1 . gaztaiña (kaztaiña) [gaztaina]. iz. (TE). Castaño (árbol) (Castanea sativa). Gaztaiñiak gaitza dakar sustraixetan leku askotan. Ik. gaztaiña-arbola, enano-gaztaiña, indi-gaztaiña.
2 . gaztaiña (kaztaiña) [gaztaina]. iz. (TE). Castaña (fruto) (Castanea sativa). Gerra sasoira arte, gitxi gorabehera, gure inguruko zuhaitzik ugarixenetakua. Gaztaiñak, sarri-sarri, basarrixetako jatekorik inportantienak ziran. Hainbat klase zeguazen, oso desbardiñak. Guk jasotako izenak: abadiñua, goizgaztaiñia, txapardia, txargaria eta iñurriñua. JMEk Bergaran jasota: aritzaua, atalua, bizkeixa, idurixa, iñarmentua, lete gaztaiñia eta orri baltza (ETNO).
Gaztaiñak egositta, sarri baserriko afarixa. / Gaztaiñak lehen asko. Bueno...! Gure akordua baiño lehenago gehixago gaiñera! Hamen dana gaztaiñadixak zian: goix-gaztaiñia, iñurriñua, abadiñua... Abadiñuak garratzaguak izaten zian. Ta iñurriñua ipurdi haundixakin... Eurak arbolak egoten zian euren izenakin. Lehengo zaharrak, ba, eurak zertutakuak, plantautakuak. Injertau eurak einda ixeten zien! Injertautako gaztaiñia ixaten da, txapartia; txikixagua emoten eban. / Parajietan diferentiak izaten dittuk. Guk gozgaztaiñia, txapardia, txargaria, abadiño gaztaiñia... Gure amak erabiltzen jittuan horrek izenok. Ik. abadiño-gaztaiña, goizgaztaiña, iñurriño, naarbera, txaparda, txargara.
3 . gaztaiña (kaztaiña) [gaztaina]. iz. (TE). Madera de castaño. Ate eta leihuetarako, ez (dago) gaztaiñia lako egurrik. / Ate eta leihuetarako, ez dago gaztaiñia lako egurrik. Eta teillatuak eitteko be, haritxa eta gaztaiñia onenak. Ik. gaztaiña-egur.
abadiño-gaztaiña. iz. (ETNO). Variedad de castaña. Eskasa, txikixa eta harrua dan gaztaiña-klasia.
Ik. gaztaiña.
enano-gaztaiña. iz. (ETNO). Castaño de indias, castaña pilonga (Aesculus hippocastanum). Ik. indi-gaztaiña.
gaztaiña ahozabal [gaztaina ahozabal]. iz. (TE). Castaña grande reventona. "Se dice de las piezas grandes reventonas" (TE, 391).
Dana gaztaiña ahozabala, gaztaiñadi haretan.
gaztaiña aletako [gaztaina aletako]. iz. (TE). Castaña que se desprende de la cápsula antes del vareo. "Piezas sueltas que se desprenden de la cápsula antes del vareo" (TE, 391).
Gaztaiña aletakuak onenak. Ik. aletako.
gaztaiña erre [gaztaina erre]. iz. (TE). Castaña asada. Batzuk "tanboliña" eta guk "erre-galdaria" esaten dogun ontzixan erretzen genduzen gaztaiñak (gertatzen genduzen gaztaiña erriak).
gaztaiña-arbola (kaztaiña-arbola) [gaztaina-arbola]. iz. (TE). Castaño (Castanea sativa). Badira gure mendixetan gaztaiña-arbolak, seguru, gizaldixak dittuenak. Ik. gaztaiña.
gaztaiña-egur. iz. (TE). Madera de castaño. Gaztaiña-egurra, onena irauntzeko. Ik. gaztaiña.
gaztaiña-lakatz (gaztaiña-lokotz, kaztaiña-lokotz, kaztaiña-lakatz) [gaztaina-lakatz]. iz. (TE). Cápsula erizada de la castaña. "Cápsula espinosa que contiene el fruto del castaño" (TE, 391).
Gaztaiña-lakatza baiño latzagua. / Gaztaiña-lokotza lezkotxe ikutu ezindako zittal bat einda dago aspaldi honetan gure uezaba. / Gaztaiña lokotza lezkotxe oratu ezindako gauzia. Ik. lakatz.
gaztaiñatara juan [gaztainatara joan]. esap. (TE). Ir a recoger castañas. "Costumbre, principalmente de las mujeres del pueblo, de ir a repasar los castañales ya beneficiados por el dueño" (TE, 391).
Kale honetatik, andra mordua juan da gaztaiñatara.
gaztaiñia batu [gaztaina-batze]. du ad. (TE). Recoger la castaña. "Varear los castaños, cuando el fruto ha madurado en el otoño" (TE, 392).
Ira ebatiak eta gaztaiña batziak, batera samar ibiltzen dira uda-azkenian. Nominalizaziñua "gaztaiña batze" da, ejenpluan ikusi leikenez.
indi-gaztaiña. iz. (ETNO). Castaño de indias (Aesculus hippocastanum). Indixa-gaztaiñak kamiño-onduetan ta egoten ziran. Enano-gaztaiñia? Haxe da ba hau! Enano-gaztaiñia ta indi-gaztaiñia bat dira. Ik. enano-gaztaiña.