Bilaketa aurreratua
- a b d e f g h i j k l m n o p r s t u x z
123456789hurrena ›last »
da (dda). onomat. (ETNO). con fuerza y de improvisto. Derrepenteko indarrez. Ezkailluan tamaiñokua!, baiña, bigotiekin: da-da! tenedorakin hartu! / Zana ikusi egitten da, partikular hamen dago bat!, hamen dago... Eta sartu egitten dabe, dda! sartzen dabe hortxe!.
da-da-da.
1 . da-da-da. onomat. (ETNO). Golpear algo con insistencia. Zeozer jotia. Da-da-da!, erropak jo.
2 . da-da-da. onomat. (ETNO). Decididamente. Batak bestiari: -"Ez dok izango?!: ha zaraixa eta, iñun atsenik egin barik?!", -"Bai, bai, bai! Iñun be geratu barik: hartu ta da-da-da-da-da!", holakotxe balientia ei zan.  Nahi beste bidar repetidu leike.
dagoka. adlag. (AZ). Ejercitarse un niño en sostenerse. Ik. hankagorri, ojalietako ume.
dalako [delako].
1 . dalako. izlag. (Lab-Hiz). Dicho,-a; susodicho,-a; mencionado,-a; citado,-a; tal, en cuestión.
2 . dalako [delako]. izlag. (Lab-Hiz). Llamado,-a; denominado,-a, tal.
edo dalako [edo delako]. izlag. (OEH). o como se llame, o como se diga . Ollosaldia edo dalako horrek iztarri guztia pikatzen jok. (Zirik 114).
dama. iz. (TE). Dama; señora. Elgeta-kaleko Zalduna eta Damia. Ik. zaldun.  "Se usa para denotar calidad y contraponer a zalduna" (TE, 285).
damaskinatzaille bat lanean
marcp_dmoz@flickr (CC: By-Nc-Sa)
damaskinatzaille (damaskiñazaille). iz. (TE). Damasquinador,-a. Kaitano bat, damaskiñazaille onenetarikua. / Gaur egunian ez da Eibarren lehengo damaskinatzaille maisu haundirik.
1 . damaskinau (damaskiñau), damaskinatze. du ad. (ETNO). Damasquinar. Burdiña edo galtzairuzko gaiñazal batian urre eta zidarrezko hari eta orrixak inkrustauaz dibuju eta erliebe apaingarrixak egin. Makiña batek egiñ izan dau biharra Eibarren damaskiñatzen.
2 . damaskinau (damaskiñau) [damaskinatu]. iz. (ETNO). Damasquinado. Damaskiñatzian bittartez egindako biharra edo produktua. Damaskiñau ederretarikuak ein izan dira Eibarren. Nik etxian badakadaz bi edo hiru, ederrak benetan!.
damaskinau-eragiketak. iz. (ETNO). Operaciones de damasquinado. Pikau, sartu edo inkrustau, matiau, sonbriau eta batzuetan perliau be bai. Ik. matiau, perliau, pikau, sartu, sonbriau.
damaskiño [damaskino].
1 . damaskiño [damaskino]. izond. (ETNO). Damasquinado,-a.
2 . damaskiño [damaskino]. iz. (TE). Damasquinado. "Arte del damasquinado, resucitado en Eibar por los Zuloaga" (TE, 285). Zuloagatarrak biztutako arte bat damaskiñua. Ik. damaskinau.  TEn Lexikoian damaskiño agertzen da damaskiñatzian artia edo bihargintzia izentatzeko, eta ez gaur egunian darabigun damaskinau.
damaskiñoko. iz. (TE). Damasquinador,-a; del gremio del damasquino. Zuen aitta zan damaskiñokua; Jose Balentin Isasikua, limakua.
damu. iz. (TE). Arrepentimiento; pena, pesadumbre, pesar. Arantza zorrotza balitza letz, damu batek minsorra desta bihotzian.
damu izan. du ad. (TE). Apenar(se), arrepentir(se), lamentar(se). Damutu. Nere bizi guztian damu izan dot eskolara juan bihar eza. Ik. damutu.
damukizun. iz. (TE). Motivo de arrepentimiento; motivo de arrepentimiento; motivo de pesar. "Cosa de arrepentirse" (TE, 285). Damutasuna nola dan Zeruantzat gauzarik pozgarrixena eta pekatua damukizuna, deigun pekatu ein gero damutzeko (Rasputiñ-en erakutsixa).
damutasun. iz. (TE). Arrepentimiento. Benetako damutasun barik ez dago parkatzerik. / [...] damutasunen eztena... (Ibilt 90).
damutu, damutze ( damututze). da/zaio ad. (TE). Arrepentirse. Damua izan. Eiñ eta gero damututziak, ez dau balio hamen beheko kontuetan. / Pekatuan ondoren etortzen da damutzia. Ik. damu izan, garbatu.
buruan ulerik aiña bidar damutu. esap. Arrepentirse (énfasis). Buruan ulerik aiña bidar damutu jata etxia ez erostia, euki neban aukeriakin. / Buruan ulerik aiña bidar damutu jakon ezkontzia.
dan-dan.
1 . dan-dan. onomat. (ETNO). Tok-tok (llamar a la puerta). Ate jotiana. Antxiñan ez eguan tinbrerik eta "dan-dan!" joten genduan atia.
2 . dan-dan (tan-tan). onomat. (ETNO). Tañido grave de la campana. Kanpaian hotsa. Zenbait kanpantorretako kanpaiak dan-dan egitten dabe. / Kanpantorrian, "tan, tan, tan!", goizeko hirurak jo zittuen eta etxera juan giñan. Ik. dilin-dalan.
dana [dena].
1 . dana [dena]. izord.-zenbtz. (TE). Todo,-a, todos,-as. Bizixa alde batera, dana galdu eben. / Hau zalako modurik onena haren dana nola guzurra zan ikusteko. ( Ibilt 482). / Emaztia izan ezik, beste dana alkarrentzat ebela. (Ibilt 456). / Eta jarri eban intxaur-arbola baten ostian, nundik ikusiko eban aiskide bixen artian izango zan dana. (Ibilt 484). Ik. guzti.  Singularrian eta pluralian. Indartzeko: dan-dana.
2 . dana [dena]. izond.-zenbtz. (OEH). Todo,-a, todos,-as. Gela dana illundu zanian. (Ibilt 467).  Singularrian eta pluralian.
3 . dana [dena]. adlag. (TE). Completamente, enteramente; del todo, por completo. Aspaldixan ikusi ez, eta dana galduta topau dot. Ik. erabat.  Adjetibuen eta adberbixuen maillakatzailletzat erabiltzen da, zeozer zihero, total danian.
dana be [dena ere]. esap. (JSM). Todo también. Baiña, ez gaizki pentsau irakurle. Dana be izan zan Joxe
Moko okerreko etxian sartu zala. (Zirik 68).
dana biharreko [dena beharreko]. izlag. (TE). Regular, mediocre, de dudosa calidad; no del todo satisfactorio. Ein daben lana, dana-biharrekua. / Dana biharreko kantarixak. (Zirik 84). / --Da, zer iritzi jak konziertua? --Etxakixat ba! dana biharrekua zuan. (Zirik 85). Ik. guztia biharreko.
dana biharrian. adlag. (TE). Medianamente; así así, regular. "Así así, regularcito" (TE, 286). -Zelan dago ama gaixua? -Dana biharrian. Ik. guztia biharreko.
dana dala (dala dirala) [dena dela]. lok. (TE). Sea lo que sea, de todos modos; con todo, aún así. Dana dala, ni nere lehenguan izango naiz beti. / Dana dala, zeu nausi. / Dana dala, gaur hor dittuzu Deba-ibai erdi inguruko ibarretan bizi-bizirik dabillen hizketan. (Zirik 7).  Eibarren arrunta da dana dala. Aldaeria (dala dirala) JSMek aittatzen dau, XIX. gizaldiko agiri batetik hartuta, baiña ez da gaur egunian erabiltzen.
dana edo ezebez. esap. (TE). Todo o nada. Dana edo ezebez gura dabe. Ik. dana-edo-ezebez.
dana gurako [dena gurako]. izlag. (TE). Acaparador,-a; ambicioso,-a, codicioso,-a; insaciable. Dana-gurako, ase-ezindako harrapatzaille gaizto bat haren uezaba. Ik. diruzale, harrapatzaille.
dana-edo-ezebez. izond. (TE). Persona "todo o nada", radical. Ha txotxolua be, dana-edo-ezebez. Ik. dana edo ezebez.
danetariko [denetariko]. izlag. (OEH). De todas clases, de todo. Andrazko danetarikuen izatiak jakin gurarik. (Ibilt 472). / Bai aberatsak eta bai pobriak, danetarikuak bihar dittuk oingo munduan. (Zirik 9).
danetatik [denetatik]. adlag. (OEH). De entre todos,-as; de todo, de todas clases. [Dukesiak] juramentua ein zetsan esanaz, nahi baeban, berak ekixala, dánetatik haundiña eta ederrena, baietza pozik emongo zetsana. (Ibilt  477).
danian [denean]. adlag. (TE). En todas partes, en todos lados. Danian da bardiñ: batzuk onerakuak, beste batzuk txarrerakuak.
danba (danga). onomat. (ETNO). Golpear fuertemente con el puño o con otra cosa. Ikubillez edo beste zeozekin indartsu jotia. Lehelengo politto-politto jo genduan atia, baiña geruago "danba-danba".
danbada (danbara). iz. (IL). Golpe fuerte. Gau beranduan atian emon zeskuen danbadiakin bildurtu giñan. Ik. dangateko.
danengandu, danengantze ( danengandutze) [denengandu]. da/du ad. (TE). Poner al alcance de todos; generalizar(se), extender(se). Danen eskura ipini, zabaldu. Makiñak gauza asko danengandu dittue. / Danengandu da gaur musika ona. / Traba gabeko konpetenzian ondorena da, erreztasun guztien bentajia danengandutzia. / Euren dana danengantzia, lehelengo kristauen legia.
danerako.
1 . danerako [denerako]. iz. (TE). De todo, pluralidad, variedad. Euren artian, danerakua dago.
2 . danerako [denerako]. izlag. (TE). Para todo, polivalente. Kaitano, danerakua dibuju autuan.
123456789hurrena ›last »