mandatu. iz. (TE). Recado, encargo; mandado, diligencia, orden. Gaztetan, Txarridunanian eitten zittuan mandatuak. Ik. errekau.  Errekau baiño gitxiago erabiltzen da mandatu. mandazain. iz. (TE). Arriero, mulero,-a. Lehenago mandazaiñak ekarten eben ardaua Rioja aldetik. mandeuli (mando-euli). iz. (TE). Mosca de las caballerías, mosca borriquera. Mando, zaldi eta ganau artian dabillen euli haundixa. Haginka egitten dau. Mando-eulixa dan gauza zittala!. / Mandeulixari, akabatzeko, burua kendu bihar jako; bestelan, eskuakin golpia jota ez da akabatzen. Ik. eulimando. Mandiola. b. iz. (TE). Mandiola caserío. Eibarkua, Mandiola ballekua. Aixola, Urola, Mutiola eta Gisasola letz, Mandiola. mando. manduak © Asier Sarasua 1 . mando. iz. (TE). Mulo,-a. Mandua baziñaz bezela erabilli zaittu piontzan. / Asto arran eta bihorran umia (edo zaldixan eta astemian artekua), mandua. 2 . mando. izond. (ETNO). Grande (adjetivo / sufijo). Animalixa batzuen kasuan haundixa. Atzizki moduan lotzen da zenbaitt animalixa izenekin (usomando, erlamando, eulimando). mangia jardun. esap. (ETNO). Llover a cántaros; jarrear. Ik. truxalak egin, ufal, zaparrada, bota-ahalian jardun, euritte, eurizar, garratz bota / egin / jardun, goixan-behian jardun, truxu, zaldizkuak. mangutsik. adlag. (JSM). En mangas de camisa. maniau, maniatze [maneatu]. 1 . maniau, maniatze [maneatu]. da/du ad. (OEH). Manejar(se), arreglar(se), preparar(se). Ia baibenen bat izaten ebanian zelan maniatzen zan jausi barik egoteko. (Zirik 116). 2 . maniau, maniatze [maneatu]. du (OEH). Aderezar, condimentar, preparar la comida. Sukalderaiño sartu zan. Etxekoandria bere alabarik gaztienakin afarixa maniatzen ziharduan leku ber-bertaraiño. (Zirik 118). mano. iz. (NA). Extremidad delantera de gato; mano de gato. Katuan aurreko hankia. Manuakin erpeka ein detsa eta sustau ein da. Ik. hanka. mañoso,-a. 1 . mañoso,-a. izond. (JSM). Habilidoso,-a, hábil, artista. 2 . mañoso,-a. izond. (JSM). Llorica, llorón,-ona. manta. 1 . manta. iz. (TE). Manta de sepultura, paño de sepultura. Famelixako bat hiltzen zanian elixan ipintzen zan zapi baltza. Beran gaiñian ogixa (olatia) lagatzen zan, eta bertan erretzen zan famelixiari emondako argizaixa. Ogixa abadiandako izaten zan (ETNO). / "Paño negro con que se cubría una sepultura simbólica en la iglesia durante el año que seguía al deceso del familiar, y sobre el cual se ofrendaba el pan y se consumía la cera de las donaciones que se hacían a la familia del muerto. El pan quedaba a beneficio del cura" (TE, 546). Elixan daukagun mantara juatia tokatzen jata gaur neri. Ik. argizai, olata, gurrutxel, asiento. 2 . manta. iz. (ETNO). Arrullo, mantilla. Ume txikixa besuetan eruateko zapixa. mantetako umia A. Sarasua (CC-By-SA) mantetako ume. iz. (ETNO). Niño pequeño que aún no sabe andar; niño de mantillas. Ume txikixa, besuetan manta artian eruaten dana. Ik. hankagorri, ojalietako ume, dagoka. mantia jaso. esap. (ETNO). Levantar la manta puesta sobre la sepultura de la iglesia al aniversario de un familiar. Asiento edo hillobixan gaiñian ipinittako zapi baltza, mantia, urtebetera kentzia. mantar. iz. (TE). Mandil, delantal de trabajo. Aste guztian, lo eitteko be ez dau kentzen mantarra. mantekau. iz. (NA). Helado. Batari karameluak gustatzen jakoz, eta bestiari, mantekaua.. mantendu, mantentze (mantendutze). da/du ad. (TE). Mantener(se), alimentar(se), sostener(se), sustentar(se). Jaten emon. Konserbau, eutsi. Ogi sikuakin eta ur garbixagaz mantentzen zan. / Jokorako adarixa mantendutzia ez da merkia. / Ez zan erreza mikelete baten irabazixagaz hainbeste ume mantentzia. mantso. 1 . mantso. iz. (TE). Buey manso, cabestro. Mantsuan ondoren doia iskua bake-baketan. 2 . mantso. izond. (TE). Manso,-a, tranquilo,-a, apacible, pacífico,-a. Nahigabien aurrian jokabide trankilla eta baketsua dabena. Zorionekuak mantsuak, eurentzat izango dalako lurra (Mat. 5,5). / Zorionekuak baketsuak, Jaungoikuan seme deittuko detselako (Mat. 5. 9). Ik. bakerako, baketsu, nasai, zorion, trankil, tenplau. 3 . mantso. izond. (ETNO). Manso,-a, noble en animales. Animalixegaittik esaten da. Ik. otxan, ondrau. 4 . mantso. adlag. (NA). Apaciblemente, tranquilamente; despacio, lentamente. Gure gizona han dao ohian ederki, mantso-mantso. mantsotu, mantsotze (mantsotutze). da/du ad. (TE). Domar, domesticar(se); amansar(se), moderar(se); ralentizar. Mantso bihurtu, trankildu Bizixa zan baiña mantsotu dabe berebiziko onduen. / Bihar eban harek apur bat mantsotutzia. mantxua © Gorka Ortega mantxu. izond. (TE). Manco. Mekolako mantxua, Bustinduitarra zan. mantzaliñia © Jaione Isazelaia mantzanilla (manzanilla, mantzenilla, manzaliña). iz. (TE). Manzanilla; camomila (Chamaemelum nobile). "Planta medicinal de la tierra" (TE, 546). Manzanillia lakorik tripetarako. Manu [Manuel / Imanol]. iz. ber. (TE). Manuel. Manu Gollibarkua. mara-mara. adlag. (JME). Llover / nevar intensamente pero con placidez. Elurra edo eurixa ederki eta ugari. Gure txikixa jaixo zan egunian edurra mara-mara egiten zeban. mara-mara jardun. esap. (ETNO). Nevar intensamente. Edurra egin, ugari. mara-mara negarrez. esap. (TE). Llorando a lágrima viva. Negar batian. Gizato haundixa izan arren, mara-mara negarrez egon zan.

maaxa maillatuna maittegura Makazkua maldiziño mandatu marapillo marka martxan matia emon matxinsaltokari melatu mengel meza milenrama mingots mix moldau morral moteltasun mozkortxin mundu musturtu