ikazgela. iz. (ETNO). Almacén del carbón, carbonera. Burdiñoletako berbia da. Miategixa baiño sarrixago bete bihar izaten zan ikaztegixa, galda bakotxian mia baiño askoz ikatz gehixago jarri bihar izaten zan eta. Ik. ikaztoki, ikaztegi. ikazgin (ikatzgin) [ikazkin]. iz. (TE). Carbonero,-a, persona que hace carbón. "el que hace carbón" (TE, 425). / Txondorrian egurrikatza egitten dabena (ETNO).
Ikatzgiñak hilletan ziran herrira jatxi barik. / Bueno... ikazgiñak danerakuak. Eibartarrak asko ez, e! Izaten zian kanpoko basarrixetako jentia hori, jeneralmente. ikazgintza (ikatzgintza) [ikazkintza]. iz. (TE). Industria del carbón; oficio de carbonero. Neurri bariko ikatzgintziak galdu dittu gure basuak. ikaztegi (ikaztei, ikatztei). iz. (TE). Carbonera, sitio donde se construye la pira; almacén de carbón. Txondorra jasotzen dan tokixa, lau-unia; ikatza gordetzeko tokixa be bai (ETNO). Miategixa baiño sarrixago bete bihar izaten zan ikaztegixa, galda bakotxian mia baiño askoz ikatz gehixago jarri bihar izaten zan eta. Ik. ikaztoki, iduri, ikazgela, ikaztoi, illintti, txondor, subegi. ikaztoi. iz. (ETNO). Carbonera. Ikatza egosteko egitten dan egur-pillua. Bai, bai, iketza. Atzenengo ikaztoixa ein neban nik 80 zakukue. Ta San Blasetarako, San Blasetarako saldu Eibarren iketzak eta Abadiñora perixara San Blas egunien. Hori ama zanak esan ostan: "Abadiñora? Zapata barrixak erosiko baebazan...". Ik. iduri, ikaztegi, betegarri, illintti, txondor, subegi. ikaztoki (ikatztoki). iz. (TE). Carbonera. Ondo beteta dogu ikatztokixa, negua berihala datorrenetik. Ik. ikaztegi, ikazgela. ikubil (ukubil) [ukabil]. iz. (TE). Puño. Haren ikubillari, askok zetsen bildurra. / Tabernan berotu eta ukubilla jaso zetsan.
/ Han geldittu zan gizon morrozkua ikubilla altzauta. (Zirik 90).
Ikubilla erabiltzen da ukubilla baiño gehixago.
ikubilla jaso [ukabila jaso]. esap. (TE). Levantar el puño, amenazar. Amenazu modura.
Berbetan hasi orduko, ikubilla jaso desta eta ixildu ein bihar izan dot. Ik. eskua jaso. ikubilka [ukabilka]. adlag. (TE). A puñetazos. Gure aldietako hasarrerik gogorrenak, ikubilka erabagitzen dira, ezertariko burdiña barik. 
ikusgarri. ikusi, ikuste. du ad. (TE). Ver; mirar, observar. Ikusi deigun oin zer dabillen bestekaldian. / Ointxe ikusi da gizona dana. / Gura eban bere begixegaz ikustia. / Ikusteka dago ondiok zertan amaittuko dan hori. ez ikusi egin (ez ikusixa egin). esap. (AS). Hacer la vista gorda; simular no ver; hacer como que no ve. Aldamenetik pasau zan baiña ez ikusi egin zestan.
/ Batzuekin ez ikusixa egittia hobe, geratu eta háren barriketia aguantatzia baiño.
/ Parkatu baiña ez detsut ez ikusirik egin, ez naiz konturatu.
Ezezko testuinguruetan: ez ikusirik egin
ikusi erain [ikusi eragin]. dio ad.-esap. (OEH). Mostrar, hacer ver. Betiko moduan laguntzako banozu, ikusi eraingo detsut zein dan nere ixilleko maittia. (Ibilt 459).
Ik. erakutsi. ikusi ezin [ezin ikusi]. du ad. (TE). Odiar, aborrecer. Sarrittan, txikixak haundixa ikusi eziñ izaten dau. / Alkar ikusi eziñik gabiltzak. (Zirik 22).
Ik. gorrotua hartu, gorrotau, alkar ikusi ezin. ikusixan bistan / behian [ikusiaren behean]. esap. (TE). Por lo visto, al parecer; bajo examen. Ikusixan bistan, harek esan ebana, guzurra. / Ikusixan behian, ez da egixa harek esan ebana. Ik. itxuria dan lez. ikusten danez [ikusten denez]. esap. (OEH). Por lo visto, a lo que parece. Ikusten danez ordutik hona etzera aldatu zu bate. (Zirik 100).
Adibidian ikusten da, bertsuetan egitteko plazentziarren gipuzkerazko joeria.
iñor ondo ikusi ezin. 1 . iñor ondo ikusi ezin. esap. (TE). Envidiar, tener envidia, tener celos. Begi ederrak eta iñor ondo ikusi eziñ, gauza tristia. Ik. ikusi ezin, alkar ikusi ezin. 2 . iñor ondo ikusi ezin. esap. (TE). Envidia, celos. Bere bizi guztian izan dau iñor ondo ikusi eziña. Ik. alkar ikusi ezin, ikusiezin. nik ikusten doranan letria. esap. (TE). Veo-veo. "Juego de adivinanza que consiste en revelar la primera sílaba del objeto a la vista y por el que se pregunta, para que lo acierten los demás" (TE, 576).
Nik ikusten doranan letra letria... "Me". ikusiezin. iz. (TE). Aversión, odio, enemistad ; envidia. Herririk txikixenetan be izaten dira ikusieziñak. / Hain hartu detsat gorrotua eta ikusieziña, gehixago ezin detsat(ela) arpegira begiratu. (Ibilt 479).
Ik. alkar ikusi ezin, iñor ondo ikusi ezin. ikusmen. iz. (TE). Visión (sentido), vista (sentido). Jaungoikuak deskuzen ondasun guztien artian, ikusmena gehixen estimatzekua. / Nabarmena, adimena, ikusmena, oroimena... Ik. bista, ikuste. Ez da asko erabiltzen, bista askoz gehixago. / "Ikusmena: no se usa sino en lenguaje literario" (TE, 265).
ikusmira. iz. (TE). Maravilla. Herri hartako ikusmiria, oin dala milla urteko elixia da. Mirari edo gauza miragarri-xan esanahixa emoten detsa TEk; baiña ez da zentzu horretan erabiltzen.
ikuste. iz. (TE). Vista (sentido), visión (sentido). Itsuak ikustia baleu, askotan bere kalterako gaur dogun munduan. Ik. ikusmen. 1 . ikutu, ikutze ( ikututze) [ukitu]. du ad. (TE). Tocar. Orduan ziran gauza batzuk ikututzia zan, norberan buruari harrixa batzia. / Itsuen ikustia da, ikutzia. / Gure "teknikuori" hor hasi zan, koillaria ta tenedorakin, batian ikutu ta bestian ikutu, ta halakoren baten ipini eban martxan erlojuori. (Zirik 67).
/ Kant. Urruku-tuku-tuku, ez neri ikutu, ama ganbaran da eta, sentiduko gaittu.
2 . ikutu [ukitu]. iz. (NA). Toque, retoque; tendencia. Gurian joterako ikutua euki dabenak, mordua idixak eon dia, tentaziñua euki dabenak; honek oinguok ez!, eta tulankuak bez baiña... ikutu bat emon. esap. (ETNO). Retocar. Arotzen berbia da.
Ik. hur bat emon, kuriosotu. ikutu biharra euki. esap. (TE). Tener necesidad de un retoque / de un arreglo. "Faltarle unos toques a alguna cosa" (TE, 426).
Ederto dago pinttura hori, baiña ondiokan ikutu biharra dauka. ikutu bihotzian [ukitu bihotzean]. du ad.-esap. (TE). Conmover, tocarle en el corazón. Esan zetsazen berba samurregaz ikutu eban bihotzian. / Nornahiri bihotza ikutzeko erakua izan zan [kantua]. (Zirik 85).
|
Babesleak
