aittun. izond. (TE). Entendido,-a, sabio,-a, versado,-a. Zeozetan jakintsu dana. Entzun biharreko maixu aittuna zan guria. Ik. aittu. aittunkerixa. iz. (TE). Pedantería, comedia de saber. Ez dakitt aittua izango zan, baiña aittunkerixia ez jakon falta. aitzen emon [aditzen eman, aditzera eman]. du ad. (TE). Hacer saber, dar a entender; avisar, comunicar. Aurretik aitzen emon zetsan zer ein bihar eban ondo gelditzeko. / Eretan, nahiz ardau txarra ibilli edo nahiz ona, bere bezerueri aitzen emoten zekixana zan. (Zirik 69).
/ Senarrari aitzen emon zetsan izorra aurkitzen zala. (Ibilt 484).
Ik. abixau. aiuntamentu. 1 . aiuntamentu. iz. (NA). Ayuntamiento (edificio). Konzeju Zaharra zan aiuntamentua. Oiñ "aiuntamentua" esaten detsau baiña orduan "konzejua" esaten jakon. Eta nere gazte denporan be "aiuntamentua", baiña lehenao "konzejua" zan. Ik. konzeju, udaletxe. 2 . aiuntamentu. iz. Ayuntamiento (corporación), corporación municipal, cabildo. Ik. konzeju, udal. Gehixen darabiguna aiuntamentu da oindiokan, baiña udal be zabalduz doia batez be gaztien artian.
Aixa [Aiaga]. b. iz. (TE). Aixa (caserío ). "Caserío en 'Kiñarra-valle', en Eibar" (TE, 118). Aixako mutillak hartu dau herriko uren kontua. aixa emon. esap. (EEE). Animar; halagar. "Norbaiti palagu egin, zeozetarako animoak eman" (EEE).
Hor jiharduk egun guztian uezabari aixa emoten. / Aixa emon eta emon jardun juat, eta azkenian irabazi ein jok. Aixelko. iz. ber. (TE). Don Zorro / doña Zorra. "Personificación de la zorra en la fábula" (TE, 118).
Aixelko, ipoin guztietan motxaille argi bat letz agertzen da. / Betiko, Erdiko, Lauko, Astunko, Aixelko, Otsoko, Basako... aixelko. izond. (AN). Astuto,-a. "Maltzurra" (AN).
Eta ondoren, emazte aixelkuak luzetu eban jarduna esanaz... (Ibilt 485).
aixelkokerixa. iz. (OEH). Astucia, zorrería. Maltzurkerixia.
Susmau barik gizonak erebixan aixelkokerixia. (Ibilt 470).
aixen. 1 . aixen. iz. (ETNO). Liana; enredadera. Nunbaitten gora igotzen daben edozein landara.
Ik. aixen-bedar. aixen-bedar. iz. (ETNO). Liana; enredadera. Ik. aixen. aixeri (aixerixa, axeri(xa), azeri(xa)) [azeri]. iz. (TE). Zorro (Vulpes vulpes). Nun diranik be ez aixerixak gure aldietan. / Axerixia galdu zan gure mendixetan. / Oin, txitxak, nere lehengusuari abendu horrek jaten detsaz danak. Eta azerixak be bai. Horrek oillo txikixok? Adarrian egoten dittuk lo; eta bajatzen diranian bestia zain! "klaus-klaus-klaus". / Horraittiok andriaren begirakunan ez zan izan giro; axerixaren jarkeria zirudixan. (Zirik 27).
TEk eta basarrixetakuak amaierako -a kin darabixe: "aixerixa, aixerixia" (ETNO).
Aixola. b. iz. (TE). Aixola (caserío). "Caserío en inmediaciones de Eibar" (TE, 119). "Urola bezela, Aixola, eta Mandiola, Mutiola eta Gisasola. Ura, Aixia, Mandua, Mutilla eta Gizona". aizkolari. aizkoletxe. iz. (ETNO). Caja para hachas; agarradero de las hachas. Aizkorak gordetzeko kutxia; baitta heldulekua be.
aizkora. 1 . aizkora (aixkora, axkora). iz. (TE). Hacha. Jakintsuak berba honetan ikusten dabe "aitz" dabela sustraitzat. Ik. arotz-aizkora. 2 . aizkora (aixkora, axkora). iz. (NA). Juego rural de cortar troncos con hacha. Basarrixetan ez dao holan mutillik...: inddartsuak eongo dittuk baña ez aixkoran dabillenik eta ez harri-jasotzen. / Proba ipuin batzuk esatera eta gero hortik harri-jasotze eta aixkora eta danera pasauko gara orduan. / Aixkoria sasoi baten pixkat galduta egon dok. Ik. aizkora-joko. 
arotz-aizkora (arotz-aixkora). iz. (ETNO). Hacha de carpintero,-a. Ahua beste aizkorak baiño zuzenagua daukan aizkoria.
Ik. arotz. aizkorakada (aizkorakara, aixkorakada). iz. (TE). Hachazo. Itxurritxok, Ubitxako pagua honenbeste denbora baten bota baietz jokatu ebanian, aizkorakadia hartu eban belaunian, eta hauraxe haren irabazixa. aizto. iz. (TE). Cuchillo. Erremintten izenetan agertzen jaku sustrai letz "arri" eta "aitz"; hala, "aiztua". / Eta lotsa honek minberatzen eban aizto zorrotz batek haragixan bezela. (Ibilt 486).
"No se usa por lo regular en Eibar, seguramente por haber dominado la voz romance" (TE, 120).
|
|
Babesleak
