Txonta. b. iz. (TE). Txonta (caserío). Kiñarra ballekua. Aspaldi geldirik zan Txontako errobera haundixa. Txopa. gatxiz. (TE). Txopa (apodo). "Sobrenombre en Eibar" (TE, 699). Txopa akabatzaillia, oillardun aittua. txopo-perretxiko. iz. (ETNO). Seta de chopo (Agrocybe aegerita). Zuzak, izatez, beste batzuk dittuk (Calocybe gambosa), baiña txopo-perretxikuari be esaten detsagu "zuza". txor-txor. onomat. (ETNO). Hablar, onomatopeya. Berba egitterakuan egitten dan zaratia; txori batzuena be bai: eperra, zozua... Hórrek egun osuan dabiz txor-txor berbetan. 1 . txori. 1 . txori. iz. (TE). Pájaro. Udabarriko goizetan, mendiko txorixen kantuak besteko soiñurik ez dago. 2 . txori. iz. (TE). Coleta pequeña, lazo. "Moñito inicial de las niñas" (TE, 700).
Polittetarikua dago zure alabatxua txorixakin. Ik. kopeta, txori-kopeta. txori-habixa. iz. (TE). Nido de pájaro; nido. Txori-habixia, gehixenetan, ondo gordeta enparaukuen begixetatik. txori-haundi. iz. (ETNO). Alcaudón (Lanius collurio). Ik. buruhaundi, txinbo pikumotz. txori-txiki. iz. (ETNO). Paseriforme. Ez, txori-txikirik ez juat ezagutzen. Nik eperretan jardun juat; eta oillagorretan be bai. Baiña txori-txikittan ez nok sekula ibili, eta ez jittuat ondo ezagutzen. txorittara juan. esap. (TE). Salir a cazar pajarillos, generalmente vivos. Txori billa urten, baiña gehixenetan bizirik harrapatzeko. Esate baterako likiaz kardantxilluak, tariñak edo pardilluak kaixolarako harrapatzera (ETNO). / "Ir a por pájaros" (TE, 699).
Txorittara txara txikira juan da, tiro batekuakin. txorixanak. iz. (TE). Nidada de pájaro; nidada; nido. Erakutsi detsat honi nun dagozen txorixanak. Ik. txori. txorixanetara juan / urten. esap. (TE). Ir/salir a buscar nidos. Txorikuma billa urten; mutiko askoren zaletasuna gerra aurrian (ETNO).
Udabarrixan, éguen arrasaldetan, eskolarik ez zanian, txorixanetara juaten giñan. Ik. txorittara juan. txori-. aurr. (ETNO). Bravío; silvestre (en árboles frutales). Mendixan, berez, hazten dan frutarbolia: txori-keixia, txori-sagarra...
Ik. araba-, asto-, basa-. txoriburu. izond. (TE). Ligero,-a de cascos, casquivano,-a; cretino,-a, estúpido,-a. Txoriburu bat zanetik, berihala jan eban gurasuak laga zetsen etxia. / Senarrak alperra eta txoriburua urten detsa. / Holan kontau zestan behintzat "txori-buru" batek, kardantxillo bat kaixola dotore batian kantatzen zan artian. (Zirik 83).
/ Txoriburu askok diñue, liburu onak eta txarrak, danak irakorri bihar dirala. (Zirik 44).
/ Andrakume txoriburuak zeru azpian diran artian. (Ibilt 469).
Ik. buruarin, kaskarin. txorikil-batze. iz. (ETNO). Deporte rural que consiste en recoger cáscaras de maíz; carrera recogiendo panochas. Herri kirola da. Ik. kaskara-batze, txokor-batze. txorikuma [txorikume]. iz. (TE). Polluelo. Euri-lanbruak txorikumak lumatutzia aurreratzen dabela esaten dabe. txorimalo. 3 . Txorixa [Txoria]. gatxiz. (OEH). Txorixa (apodo). Txorixezia (Txorixan andria) kezkatu zan da urten zan bere billa. (Zirik 76). / Txorixa deitzen zetsen etxekalte bat ba ei zan Plazentzian. (Zirik 76). / Bentanatik begiratu eban da han eguan Txorixa kartetan jo-ta-ke. (Zirik 76). txorokil. iz. (EEE). Cáscara del maíz; cáscara de la mazorca de maíz; carozo; zuro; garojo; núcleo de la espiga de maíz. Garaundutako edo urkuldutako artaburua. Txorokillekin su haundixaua ein genduan soluan. Ik. artakaskara, kaskara, txokor. 
txorromorro. iz. (ETNO). Juego de adivinar el dedo, chorromorro. Talde biren arteko jokua. Katibu darenak azpixan ipintzen dira, makurtuta, illaran; bestiak gaiñera salto egitten dabe. Gaiñekuen buru egitten dabenak, azpikuen lehelenguari atzamar bat ipintzen detsa lepuan eta azpikuak ze atzamar dan igarri bihar dau: txorro (lodixa), morro (erakuslia), piko (luzia), taillo (nagixa), ke (txikixa).
Txorro-morro-piko-tallo-ke. Zein da?. Ik. astoka, burroka, astoka-txitxaka. txorrost (xorrost). onomat. (IL). Ruido de líquido fluyendo. Ur apurtxo bat botatzen daneko zaratia.
ILek zelan egitten zan detalle askokin dakar: IL, 87-88.
txorrostada (txorrontada, txorrostara, xorrostada). iz. (TE). Chorrito de líquido, chorro. Hartu eban patxar ontzixa eta bota zetsan txorrontada bat kafiari. / Jaurtidak olixo txorrostada bat eskuetara, ia garbitzen doten fundidu-hautsa. / Harek makiñiak be zarata raruak ataratzen jittuk eta uste juat olixo txorrostada baten premiñan daguala. / Esan netsan esnedunari: "botaidazu ba, txorrostadatxo bat gehixago". |
Babesleak
