tremes. iz. (TE). Torta de pan moreno, (pan) bazo, comuña. "Eralgi bako urunakin egindako ogixa, zahi eta guzti; gehixenetan arturuna eta urun zurixa nahastian daukazena" (ETNO). "Biribilla, erre gabekoa eta irina gainetik izaten zuen. Umeek eta ez hain umeek oso estimatua izaten zuten" (EEE, 144).
Elgeta-kaleko labarixak eitten eban tremesa gozuetarikua zan. / Gerra ostian jaten genduan ha tremesia eta, artua eta... ha zan ona!!.... / Tremesa izeten zan bueltakue. Ogixe piskat luzantza. Izena diferentie, zer ostien jateko igul txamar: Zeozer izeten zien bastotxuago, baiña ez, ez eukan... Loditxuago izeten zan, ta pixkat tronkotxuago urtetzen zan, tronkotxuago. Ik. ogi-tremes. 
trenbide (trenbire). iz. (TE). Vía. "Camino de hierro" (TE, 681). Bidekurutz baten, trenbidia zaintzen bizi da. trepetxu (trepetxo). iz. (TE). Apero de labranza; pertrecho, instrumento. Erraminttia, taillarreko zein basarrikua, baiña gehixenbat basarrikua.
Txabola bat ein dabe etxia joten, trepetxu guztiak hantxe gordetzeko. / Ganorazko taillarretan, trepetxo bakotxandako leku bat, eta trepetxo bakotxa bere lekuan. / Sanjuanak etorri ziran eta han euken Untzagako plazan euren trepetxuori kajoi haundi baten kontra. (Zirik 45).
tresna. iz. (TE). Herramienta (no de corte), útil de trabajo. "Erreminttia (baiña ez ebaketakua)" (ETNO).
Tresnia ugari biharrekua ofizio hauraxe. tresna-zorro. iz. (ETNO). Bolsa de herramientas. triki-traka. onomat. (ETNO). Andar recio y ruidoso. Ibilkera indartsua.
Gaztetan egitten genduzen mendi-ibilixak! triki-traka, triki-traka, puntarik punta. Ik. taka-taka, tiki-taka. trikimontaiña [trikimailu]. iz. (TE). Enredo, razón especiosa, martingala. Errazoi faltsuak, engaiñuzkuak; endreduak, azpijokuak.
Asmauko dittu harek trikimontaiñak, bere burua garbi ataratzeko. Gehixenetan pluralian: trikimóntaiñak.
trikiti (trikitri). iz. (TE). Pieza de música que se toca con el pandero y el acordeón. "Baile aldeano del país" (TE, 681).
Izuko zelaixan trikitixa eitten zan Asentzio egunian. / Sasoi baten erromerixetan ez eben agarraurik joten, dana trikitixa. "Azken aldixan soiñu txikixari be esaten jako trikitixa, baiña izatez soiñu txikixaz joten dan musikia eta dantzia besterik ez da" (ETNO).
trikiti-soiñu (trikiti-soiñu). iz. (TE). Tonada de "trikitixa". Soiñu txikixaz joten dan musikia. / "Tonadores del trikiti" (TE, 681).
Trikiti-soiñua joten erromerixarik erromerixa. trillo. iz. (ETNO). Masa, mazacote de tierra en la huerta, se forma cuando se anda mucho en la tierra muy mojada. Asko bustittako lurran gaiñian ibilittakuan egitten da, lurra gogortuta. Aldeizu hortik, trillua egingo da eta. / Trillua daguan lekuan biharra egittia ez da bape politta. Ik. erpil, zopil, sopin, zotal. trimotor-egualdi. iz. (ETNO). Tiempo soleado (fig). Gerran jaixotako esapidia. Egualdi onakin agertzen ei ziran trimotorrak, Eibar eta ingurura bonbak jaurtitzera. Hortittik egualdi eguzkitsu eta argixari trimotor-egualdi esatia.
tringo. izond. (ETNO). Compacto,-a, apelmazado,-a. Lurrari dagokixonez, lur txarra, zailla, takarra; labratzeko gatxa. Ik. erpil, sopin, trillo. trink egin. du ad.-esap. (OEH). Econtrarse con alguien. Beste lagun batekin kalian trink ein eban. (Zirik 62).
Ik. tope egin. trintxa. iz. (ETNO). Cincel, formón. Zura lantzeko erabiltzen dan galtzairuzko tresnia, zizelan antzekua baiña zabalagua eta zapalagua. Egurrari zuluak garbitzeko erabiltzen dan erramintta zorrotza. Klase asko dagoz: biribilla, laua, hiru puntakua, erdi biribilak...
Ik. eztanbedar, formoi. tripa. 1 . tripa. iz. (TE). Tripa; vientre, barriga. Tripia bete ezkero nahikua daben gizonak, gizonak al dira? / Tripia bajatzia nahi bok (ba dok) etorri hari apopillo neu nagon lekura. (Zirik 57).
Ik. sabel. tripa-barren. iz. (AS). Barriga, barriga grande. tripa-haundi. 1 . tripa-haundi [tripa-handi]. izond. (TE). Barrigudo,-a, ventrudo,-a. Guisasolan ziran tripa-haundixak. Ik. zilbot-haundi. 2 . tripa-haundi [tripa-handi]. adlag. (TE). Embarazada, encinta. Emaztia tripa-haundixakin dauka egunetan. tripa-mehe. iz. (ETNO). Intestino delgado. Ik. heste. tripa-truke. adlag. (TE). A cambio de comida y alojamiento. Jana eta ostatuan truke lanian.
Morroi dago tripa-truke, gosia baiño ez dan baserri baten. / Asko basarrixetara juan ziran morroi tripatruk. (Zirik 48).
Ik. trukian. tripa-zorri. iz. (IL). Sensación de hambre, hambre, gazuza. Goiz guztian ez dot ezer jan eta itzaleko tripa-zorrixak dittut.. / Baiña mutiko harek ez zirudixan gosiak hilgo ziranetakua, ta tripa-zorririk barik ibilliko da dabillen lekuan. (Zirik 140).
tripa-zorrixa egin. zaio ad.-esap. (TE). Abrir el apetito. "Sobrevenirle el apetito" (TE, 681).
Tripa zorrixa ein jata ein dogun ibilixagaz. tripak jaten. adlag. (TE). Desesperado,-a, amargado,-a; consumiéndose, impaciente. "Consumiéndose de impaciencia, de indignación o por algún otro motivo moral" (TE, 681).
Autu honekin, tripak jaten bizi da. / Tripak jaten egon naiz gau guztia, zeoze pasau ete jatzun pentsatzen. / Eta Artadi han euan gallego artian tripak jaten. (Zirik 117).
tripako min (tripetako min). iz. (TE). Dolor de tripas. Heldu bako sagarrak jan eta tripetako miñak hartu dabe. Pluralian: tripako miñak, tripetako miñak.
|
Babesleak
